شهید حسن باقری
شهید حسن باقری (۱۳۶۱-۱۳۳۴ ش) از فعالین مبارزه علیه رژیم پهلوی قبل از انقلاب اسلامی بود و پس از انقلاب نیز به عنوان جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه انتخاب شد و سرانجام در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در منطقه «فکه» به شهادت رسید. حسن باقری موسس واحد اطلاعات و عملیات سپاه بود و استعداد بالایی در تحلیل اطلاعات و پیش بینی حرکات احتمالی دشمن داشت.
تولد و تحصیلات
غلامحسین افشردی (معروف به حسن باقری) فرزند مجید، در ۲۵ اسفند ۱۳۳۴ مصادف با سوم شعبان روز تولد حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه السلام) در تهران به دنیا آمد. منابع دیگری محل تولد دقیق او را روستای افشرد از توابع بخش خواجه شهرستان هریس از استان آذربایجان شرقی می دانند که بعدها به همراه خانواده به تهران مهاجرت نموده اند. وی دوره دبستان را در مدرسه مترجم الدوله و دوره متوسطه را در دبیرستان مروی تهران به پایان رساند. در سال ۱۳۵۴ در رشته دامپروری دانشگاه ارومیه پذیرفته شد.
فعالیت سیاسی
حسن باقری در سال ۱۳۵۱ فعالیت‌های سیاسی خود را علیه حکومت پهلوی آغاز کرد. او در اسفند ۱۳۵۶ لباس سربازی را به تن کرد و پس از گذراندن دوران آموزشی در نقده به ایلام فرستاده شد. در آنجا با روحانیون شهر، از جمله سید یدالله صدری امام جمعه شهر ایلام ارتباط داشت و اخبار پادگان را به وی منتقل می‌کرد.
در سال ۱۳۵۷ در پی فرمان امام خمینی مبنی بر فرار سربازها از پادگان‌ها با استفاده از غفلت مأمورین از سربازی فرار کرد. به دلیل برخورداری از آموزش نظامی به همراه سایر اعضای خانواده و دوستانش در تصرف کلانتری ۱۴ و پادگان عشرت آباد در تهران نقش بارزی داشت.
وی تا خرداد ۱۳۵۸ در کمیته انقلاب اسلامی و برخی نهادهای دیگر فعالیت داشت. در سال ۱۳۵۸ با ورود به روزنامه جمهوری اسلامی در سرویس فرهنگی و سیاسی فعالیت خود را آغاز کرد. در این مدت بنا به دعوت سازمان، از طرف این روزنامه به عنوان خبرنگار، سفر ۱۵ روزه‌ای به لبنان و اردن انجام داد و طی این سفر گزارش تحلیلی جامعی از اوضاع نابسامان مسلمانان در آن منطقه تهیه کرد. پس از بازگشت در خرداد ماه سال ۱۳۵۸، دیپلم ادبی گرفت و سپس دوباره در امتحان وررودی دانشگاه‌ها شرکت کرد و با رتبه ۱۰۴ در رشته حقوق قضایی دانشگاه تهران قبول شد.
«غلامحسین» در اوایل ۱۳۵۹ به استخدام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد. در همان سال با آغاز فعالیتش در اطلاعات سپاه، نام مستعار «حسن باقری» را برای خود برگزید. وظیفه او در اطلاعات سپاه شناسایی گروهک‌ها بود.
دوران جنگ
با شروع جنگ میان ایران و عراق، در روز اول مهرماه ۱۳۵۹ به همراه عده‌ای از پاسداران در هنگامی که جایگاه نیروهای عراق در خوزستان تثبیت شده بود، راهی جبهه‌های جنوب شد. رحیم صفوی، حسن باقری را از فرماندهان نابغه سپاه ایران می‌داند. در دورانی که در جنگ حضور داشت با استفاده از تجربیاتی که در زمان خبرنگاری خود در ایران و لبنان بدست آورده بود، به جمع‌آوری اطلاعات، نقشه‌ها و کالک‌های عملیاتی و ضبط صدا در جبهه‌های ایران پرداخت و این اسناد را به گزارش‌های سازمان‌یافته تبدیل کرد.
وی در اول مهرماه ۱۳۵۹ راهی جبهه جنوب شد و از بدو ورود اقدام به راه اندازی واحد اطلاعات رزمی کرد. او خود شخصا بارها جهت دستیابی به اطلاعات از وضعیت دشمن به مواضع یگان‌های سپاه سوم ارتش بعث نفوذ می‌کرد. حسن باقری موسس واحد اطلاعات و عملیات سپاه است. وی از ابتدای ورودش به اهواز در پایگاه منتظران شهادت به منظور دستیابی به اطلاعات مناسب از موقعیت دشمن، به همراه عناصر اطلاعاتی به جمع‌آوری نقشه‌ها و پیاده کردن وضعیت مناطق عملیاتی روی آن‌ها پرداخت. فعالیت‌های او در این زمینه با سازماندهی عناصر اطلاعاتی و برگزاری آموزش مختصری برای آن‌ها، منجر به راه‌اندازی واحد اطلاعات عملیات در ستاد عملیات جنوب گردید. این واحدها پس از گذشت حدود ۳ ماه از شروع جنگ، در تمامی محورهای جنوب (از آبادان تا دزفول) مستقر شدند.
حسن باقری، استعداد بالایی در تحلیل اطلاعات دشمن و پیش بینی حرکات احتمالی ارتش عراق، در آینده را داشت. از آن جمله پیش‌بینی وی در دی ماه سال ۱۳۵۹ مبنی بر حرکت ارتش عراق جهت الحاق محور شمال–جنوب منطقه سوسنگرد برای ارتباط جفیر و بستان بود که عراق در کمتر از یک هفته با نصب پل‌های نظامی متعدد و تلاش گسترده این کار را انجام داد.
برخی مسئولیت ها و وظایف شهید باقری در دوران دفاع مقدس از این قرار است:
- تاسیس واحد اطلاعات و رزمی
- معاونت ستاد عملیات جنوب
- فرماندهی محور دارخوین
- معاونت فرماندهی عملیات طریق‌القدس
- فرماندهی قرارگاه نصر
- عملیات فتح‌المبین
- عملیات بیت‌المقدس
- عملیات رمضان
- فرماندهی قرارگاه کربلا
شهادت
شهید حسن باقری در ۹ بهمن ۱۳۶۱ وقتی در منطقه فکه مشغول شناسایی منطقه دشمن و آماده سازی عملیات والفجر مقدماتی بود، در سنگر دیده بان مورد اصابت گلوله خمپاره قرار گرفت و همراه با مجید بقایی شهید شد. باقری در هنگام شهادت ۲۷ سال داشت. محل دفن وی، قطعه ۲۴ گلزار شهدای بهشت زهرای تهران است.
منابع
- سردار سرلشکر پاسدار شهید غلامحسین افشردی یاحسن باقری، سایت تبیان، بازیابی: ۲۵ آذرماه ۱۳۹۲.